کد مطلب:42994 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:39

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

چرا ظاهر برخي روايات متناقض اند مثلا در ثواب الاعمال ؟

مطلب اول - توضيحي درباره روايات متعارض : بسياري از رواياتي كه به ظاهر متعارض مي نمايند، در واقع متعارض نيستند؛ بلكه مكمل و قرينه همديگرند .توهم تعارض در اين گونه روايات ، از نگاه ابتدايي و بدون تامل ناشي مي شود، در حالي كه با تامل ، مي توان اين روايات به ظاهر متعارض راجمع كرد .گاه روايتي حكمي عمومي را بيان مي كند و روايت ديگر، مواردي خاص را از شمول حكم خارج مي نمايد، يا روايتي حكمي را با اطلاق بيان مي كند و روايت ديگر قيدهاي آن حكم را مشخص مي نمايد؛ مثلا روايتي مي گويد : ( ( ربا حرام است ) ) و روايتي ديگر مي گويد : ( ( رباي بين پدر و فرزنداشكال ندارد ) ) وقتي مردم در برابر اين دو سخن قرار مي گيرند مي فهمند كه مقصود واقعي متكلم اين است كه ربا براي غير پدر و فرزند حرام است . ياروايتي مي گويد : ( ( همه مردم بر اموال خود مسلطند ) ) و روايتي ديگر مي گويد ( ( تصرفات مالي مريض در مرض موت ، منوط به اذن وارث است ) ) و روايتي ديگر مي گويد : ( ( سفيه ، حق تصرف در اموال خود را ندارد ) ) . از اين سخنان فهميده مي شود كه مراد گوينده از سخن اول ، همه انسان ها غير از سفها و غيراز مريض نزديك به مرگ است . اين شيوه ، در زبان قانونگذاري بشري و هم درزبان عرفي متداول است . مطلب دوم - عوامل پيدايش تعارض در روايات : مهم ترين عواملي كه باعث تعارض در روايات مي شود، به شرح زير مي باشد : 1 .يكي از دو روايت متعارض ، جعلي باشد .فقيه ، در جست و جوي روايات صحيح، ملاك هايي را رعايت مي كند كه در علم رجال به آن پرداخته مي شود.سند بعضي از روايات موجود در منابع روايي ، صحيح نيستند و به عنوان روايات ضعيف ، كنار گذاشته مي شوند؛ ليكن غير فقيه به بررسي هاي سندي نمي پردازد و با همسان انگاري همه روايات ، آن ها را متعارض مي پندارد .2.در بين رواياتي كه واجد شرايط اعتبار سندند تعارض پيش مي آيد .در اين صورت احتمال دارد يكي از دو روايت در واقع جعلي بوده است ، ولي نشانه هاي جعلي بودن آن از بين رفته است . در چنين مواقعي فقيه با قراين ديگري ، صحيح را از سقيم باز مي شناسد .3 .يكي از دو روايت متعارض ، براثر ( ( تقيه ) ) صادر شده باشد .جو اختناق خفقان حاكم در زمان امامان معصوم ( ع ) ، گاه آنان را مجبور مي ساخت كه سخني را مطابق يكي از مذاهب اهل سنت بگويند .اين حالت كه به آن ( ( تقيه ) ) گفته مي شود، يا براي حفظ جان مخاطب بوده است و يا براي خطري كه خود امام را تهديد مي كرده است. قطعا وقتي اين روايت ، در كنار روايتي كه بدون حالت تقيه صادر شده است ،قرار گيرد، با آن متعارض مي شود .بازشناسي موارد از وظايف فقيه است . 4.اشتباه در استنساخ روايت . گاه روايتي داراي سند صحيحي است و از روي تقيه نيز صادر نشده است ؛ اما در ثبت آن اشتباهي رخ داده است كه معناي روايت را عوض مي كند و آن را با روايت ديگري متعارض مي كند .در اين موارد نيز قواعدي وجود دارد كه بر اساس آن ها فقيه بايد با ظرافت و دقت ويژه اي مشكل را حل كند .5 .مفقود شدن بخشي از روايت . گاه بخشي ازروايت ، كه مي تواند مفسر بخش ديگر آن باشد، به عللي در گذر تاريخ به دست ما نرسيده است و اين باعث مي شود كه معناي ناقص و ناصحيحي ازبخش باقي مانده به دست آيد و با روايات ديگر متعارض شود .از جمله عواملي كه در مفقود شدن بخشي از قراين روايات دخيل است مي توان به امور زير اشاره كرد : الف . اعتماد راوي بر قراين حالي و فضاي فكري زمان خود و ذكر نكردن آن ها در روايت و از بين رفتن آن قراين در زمان ما .ب. فراموشي يا خطاي راوي در نقل قراين . ج . از بين رفتن بخشي از روايات بر اثرآتش سوزي ، مخفي نمودن به خاطر ترس از حكام جور و سپس اندراس آن كه قرينه روايات ديگر بودند .مطلب سوم - علاج روايات متعارض : از آن جا كه در زمان حيات معصومين ( ع ) بسياري از اين عوامل باعث پيدايش روايات متعارض شده است ، خود آنان راه علاج روايات متعارض را آموزش داده اند.راهي كه مي تواند فقيه را در شناخت راي صحيح امام معصوم ( ع ) ياري كند.بنابراين ، وجود روايات متعارض ، نشانه تعارض در دين يا عدم عصمت ايمه اطهار ( ع ) نيست . روايات متعارض گرچه فهم احكام ديني را براي فقيه دشوارمي كند، خود دين راه علاج آن را آموزش داده است و با رعايت قواعد آن ، اين مشكل برطرف مي شود، يا به حداقل مي رسد .براي شناخت كامل ديدگاه دين در يك مسيله ، نمي توان تنها به يك روايت بسنده كرد، بلكه بايد همه آيات و روايات و دلايل عقلي مربوط به آن مسيله را به دقت بررسي كرد .;